Κάιρο-Τρίπολη-Αθήνα

Μια από τις αγαπημένες συζητήσεις τις τελευταίες μέρες ανάμεσα σε ανθρώπους που επιχειρούν να κάνουν πολιτική ανάλυση, ή πρόβλεψη των μελλουμένων είναι η σχέση ανάμεσα στις αραβικές εξεγέρσεις και στο κλίμα έντασης που επικρατεί στη χώρα από τη στιγμή της επιβολής του μνημονίου μέχρι σήμερα. Αρκετοί περιμένουν τη μεταφύτευση του φαινομένου εδώ πολύ σύντομα. Άλλοι θεωρούν μια τέτοια υπόθεση ουτοπία. Ωστόσο, το ότι συντηρείται μια τέτοια κουβέντα ακόμη και σε άρθρα έγκυρων εφημερίδων δείχνει πως καπνός μπορεί να μην υπάρχει (ακόμα), ωστόσο κανείς δεν μπορεί να πάρει όρκο ότι δεν θα υπάρξει κάποια στιγμή φωτιά.

Είναι γεγονός πως η Ελλάδα μετά τη Μεταπολίτευση είναι μια χώρα με κοινοβουλευτική δημοκρατία και δημοκρατικούς θεσμούς. Οι πολίτες έχουν κληθεί 13 φορέςνα εκλέξουν Βουλή και κυβέρνηση. 18 διαφορετικά κόμματα, ή συμμαχίες έχουν περάσει το κατώφλι της Βουλής και η συμμετοχή των πολιτών ξεπερνά κατά πολύ αυτήν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Επιπλέον, τα εκλογικά αποτελέσματα δεν έχουν ποτέ αμφισβητηθεί σοβαρά και τα όργια νοθείας του προ Χούντας παρελθόντος έχουν ξεχαστεί. Υπό αυτή την έννοια η Ελλάδα δεν έχει καμιά σχέση με τα καθεστώτα τύπου Μουμπάρακ και Καντάφι, όπου οι εκλογές αποτελούν μακρινή ανάμνηση, ή ανεκπλήρωτο όνειρο και η συμμετοχή των πολιτών περιορίζεται στην τυφλή υπακοή. Υπό αυτή την έννοια, επίσης, οι Έλληνες πολίτες έχουν πολύ μεγαλύτερη ευθύνη για τα τεκταινόμενα στη χώρα τους, από ότι οι πολίτες που ζουν κάτω από τη μπότα ενός απολυταρχικού καθεστώτος.

Αν σηκώσουμε όμως τη ματιά μας από τη σύγκριση της Ελλάδας με τις εξεγερμένες χώρες του Μάγκρεμπ κι επιχειρήσουμε μια σύγκριση με τις ευνομούμενες δυτικές δημοκρατίες, προκύπτουν ομοιότητες μεταξύ ημών και των Αράβων. Η διακυβέρνηση της χώρας την τελευταία εξηκονταετία είναι υπόθεση 3 οικογενειών, οι οποίες ελέγχουν ασυκτικά το πολιτικό σύστημα και τα media. Η ίδια συνταγή οικογενειοκρατίας εφαρμόζεται και στα χαμηλότερα επίπεδα (οι βουλευτές, οι δήμαρχοι, οι νομάρχες παραδίδουν τη σκυτάλη στα παιδιά τους, σχηματίζοντας έτσι πολιτικές δυναστείες κεντρικού, ή τοπικού χαρακτήρα που δεν επιτρέπουν την πρόσβαση σε υγιείς δυνάμεις). Η διαφθορά του δημόσιου τομέα είναι διάχυτη τόσο εδώ, όσο και στις αραβικές χώρες. Ο παρασιτισμός του ιδιωτικού τομέα και η φοροδιαφυγή των πλουσίων, επίσης. Η ατιμωρησία των ισχυρών και η μονομέρεια στον τρόπο απονομής δικαιοσύνης, επίσης. Το ίδιο προκλητική είναι (και στις δυο περιοχές) η χορήγηση προνομίων σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνθήκες ακραίας ανισότητας.

Οι στρεβλώσεις, οι ανισότητες, το καθεστώς προνομίων στην πατρίδα μας καλύπτονταν όλα αυτά τα χρόνια μέσα από μικροεξυπηρετήσεις και πελατειακές συναλλαγές που κρατούσαν τους «μικρούς» ικανοποιημένους και φρόνιμους. Η διαφθορά, όμως, της πολιτικής τάξης, η ανυπαρξία ουσιαστικής ανάπτυξης, ο επιχειρηματικός παρασιτισμός, αλλά και συντεχνιακές υπερβολές δημιούργησαν σταδιακά ένα δημοσιονομικό τέρας που βούλιαξε τη χώρα, όταν ξεκίνησαν οι επιπτώσεις της παγκόσμιας νεοφιλελεύθερης κρίσης. Η έλλειψη πολιτικών αντανακλαστικών από την απροετοίμαστη πολιτική εξουσία (που είτε πράσινη, είτε γαλάζια όλα αυτά τα χρόνια απολάμβανε και μετέθετε συνειδητά την κρίση στο απώτερο μέλλον) οδήγησε στο Βατερλώ της διαπραγμάτευσης με τους τοκογλύφους δανειστές μας (ΔΝΤ-Ε.Ε.), που είδαν το ψητό και όρμησαν. Το μνημόνιο και οι επικαιροποιήσεις του, όπως κάθε μέρα αποδεικνύεται, ισοπεδώνουν δικαιώματα δεκαετιών, εξαθλιώνουν τον κόσμο της μισθωτής εργασίας και τους μικρομεσαίους επαγγελματίες, νεκρώνουν την αγορά, παραδίδουν φιλέτα της δημόσιας σφαίρας (Παιδεία, Υγεία) βορά στις ορέξεις των φανατικών του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, δημιουργούν συνθήκες ακραίου πλουτισμού για τους ήδη πλούσιους και μετατρέπουν τη δημόσια περιουσία σε φτηνό ρετάλι προς εκποίηση. Ταυτόχρονα, η έλλειψη επαγγελματικών ευκαιριών εκτινάσσει τους δείκτες ανεργίας και δημιουργεί ένα νέο κύμα μετανάστευσης των πιο δυναμικών στοιχείων της κοινωνίας.

Μπορεί, επομένως, εμείς να έχουμε δημοκρατία, έχουμε όμως και οικογενειοκρατία, ανομία, διαφθορά, αδικία, παρασιτισμό, φτώχεια, απόγνωση και θυμό, στοιχεία που ώθησαν εκατομμύρια ανθρώπους σε Τυνησία, Αλγερία, Αίγυπτο, Λιβύη, Υεμένη και Μπαχρέιν με κίνδυνο της ζωής τους να βγουν στους δρόμους και να παλέψουν για πιο υγιή και δημοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης. Βεβαίως στις χώρες αυτές, θα μου πείτε, υπάρχει εξαθλίωση. Κανείς, όμως, δεν ξέρει πόσο θα εξαθλιωθεί ο μέσος Έλληνας μέσα από τις συνεχείς επικαιροποιήσεις του μνημονίου που φέρουν κάθε φορά και δυσμενέστερες συνέπειες, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του κάθιδρου Υπουργού Οικονομίας και του ευρισκόμενου σε φανερή σύγχυση κυβερνητικού εκπροσώπου. Βεβαίως στις χώρες αυτές, θα μου πείτε, υπάρχουν δικτατορίες. Σύμφωνοι, όμως όλοι παραδέχονται πως το ασφυκτικό πολιτικό σύστημα των δύο ισχυρών και των πολλών ανίσχυρων/ανίκανων/παρωχημένων δεν προσφέρει εναλλακτικές διεξόδους και ελπίδες για κάτι διαφορετικό. Αν, επομένως, η οργή του κόσμου είναι ο ατμός και το σιδηρόφρακτο και προστατευμένο (μέχρι στιγμής) πολιτικό σύστημα είναι η χύτρα, τότε, αν δεν υπάρξει η εναλλακτική (βαλβίδα ασφαλείας), είναι φυσικό η χύτρα να εκραγεί.

Επί του παρόντος, δεν θεωρώ ιδιαίτερα πιθανό να μετατραπεί η πλατεία Συντάγματος σε πλατεία Ταχρίρ (όπως φαντασιώνεται ο όψιμος επαναστάτης Αλαβάνος, ο οποίος – για να μην ξεχνιόμαστε – προ ολίγων ετών από την ασφάλεια του γραφείου του στις Βρυξέλλες ως ευρωβουλευτής ζητούσε από τηνΕλλάδα να αναγνωρίσει τα παράνομα κολλέγια). Όμως οι μετασεισμικές δονήσεις της αραβικής επανάστασης έχουν γίνει αισθητές και εδώ και έχουν κατατρομάξει το κατεστημένο πολιτικό σύστημα. Δεν είναι τυχαίο πως ο Σταύρος Ψυχάρης, με κυνισμό οφειλόμενο σε πανικό, έγραφε προ δύο εβδομάδων σε editorial του Βήματος της Κυριακής πως «είτε σας αρέσει είτε όχι πρωθυπουργός στην Ελλάδα θα είναι ή ο Παπανδρέου, ή ο Σαμαράς», θυμίζοντας με τον απολυταρχικό του τόνο Μουμπάρακ. Δεν είναι τυχαία η αρθρογραφία πολλών επιφανών συνεργατών του γνωστού συγκροτήματος που τον τελευταίο καιρό λοιδωρούν βίαια όσους επιχειρούν να προειδοποιήσουν για αντίστοιχες στιγμές και σκηνές στην Αθήνα. Δεν είναι τυχαίο πως η αστυνομία στις πρόσφατες τεράστιες πορείες των εργαζόμενων, με τη συνέργεια των δήθεν αντιεξουσιαστών, δεν επιτρέπει να φτάσουν οι διαδηλωτές στο Σύνταγμα, γεγονός που έχει τη συμβολική του σημασία.

Αν κάτι πρέπει να διδάξει η αραβική εξέγερση την ντόπια πολιτική τάξη είναι πως άμεσα απαιτείται η αναζήτηση και η υποβολή στην κοινωνία μιας βιώσιμης, δίκαιης, σύγχρονης και εναλλακτικής στον καταστροφικό νεοφιλελευθερισμό πολιτικής πρότασης. Και αυτή θα έρθει μόνο όταν αυτοκαθαρθούν οι θεσμοί και οι μόνιμοι, εδώ και δεκαετίες, πρωταγωνιστές/δυνάστες της πολιτικής μας ζωής αντικατασταθούν, μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, από υγιείς κοινωνικές δυναμεις, Αυτό που σίγουρα έχει διδάξει, όμως, η εξέγερση την ελληνική κοινωνία, είναι πως ακόμη και τα (φαινομενικά) πιο σκληρά και άνισα καθεστώτα, όταν είναι σάπια από διαφθορά, πέφτουν με λαϊκή πίεση σαν χάρτινοι πύργοι. Της δείχνει, ακόμη, πως ο βασιλιάς που την κυβερνά από το 1974 κι έπειτα, μπορεί να μην είναι γυμνός, είναι όμως πολύ ελαφρά ντυμένος. Και μερικές φορές ένα απλό φύσημα αρκεί για να τον ξεγυμνώσει.